Niniejsze opracowanie dotyczy charakterystyki i mechanizmu działania probiotyków oraz ich wpływu na układ immunologiczny i aktywność enzymów feralnych, jak również obejmuje ocenę skuteczności i zasadności ich stosowania w przypadku określonych schorzeń przewodu pokarmowego (biegunki o różnej etiologii, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna), nowotworów czy też w przypadku chorych poddawanych radioterapii.
Terapia zakażeń staje się coraz trudniejsza. Brak nowych antybiotyków i duża liczba niepowodzeń w leczeniu wymagają większej staranności w doborze leku. Racjonalna terapia powinna być oparta na aktualnej wiedzy zarówno o nowych, jak i o starych antybiotykach, a także drobnoustrojach i samym pacjencie. Dodatkowo wielooporność szczepów bakterii i infekcje mieszane stają się przyczyną powrotu do trudnej skojarzonej terapii antybiotykami.
Zakażenia szpitalne stanowią poważny problem terapeutyczny w leczeniu krytycznie chorych. Bardzo ważnym elementem leczenia jest uzyskanie odpowiedniego stężenia antybiotyku w miejscu zakażenia i utrzymanie go przez odpowiedni czas. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu jest podawanie antybiotyków w ciągłym wlewie dożylnym. W pracy przedstawiono założenia takiego modelu postępowania terapeutycznego, aktualny stan wiedzy oraz piśmiennictwo dotyczące zagadnienia.
Dezynfekcja rąk i skóry jest jednym z czynników warunkujących bezpieczeństwo epidemiologiczne personelu oraz pacjentów. Preparaty do dezynfekcji rąk i skóry zawierają poza substancjami czynnymi biobójczo, substancje pomocnicze, które pełnią funkcje pielęgnacyjne oraz nawilżające. Rola tych substancji na etapie wyboru preparatu często jest niedoceniana.
Gojenie rany jest złożonym zjawiskiem biologicznym obejmującym kaskadę zdarzeń inicjowanych przez aktywację układu krzepnięcia/fibrynolizy, etap zapalenia, ziarninowania, reepitelializacji oraz remodelingu tkankowego. Kwas hialuronowy i produkty jego degradacji odgrywają kluczową rolę w koordynowaniu zjawisk naprawy tkankowej, m.in. w obrębie struktur narządu płciowego kobiety, modyfikując odpowiedź biologiczną populacji komórek zaangażowanych w proces gojenia rany (proliferacja/migracja/różnicowanie/neoangiogeneza/reepitelializacja) oraz regulując metabolizm/strukturę przestrzenną macierzy pozakomórkowej. Stanowi to racjonalną przesłankę do miejscowego stosowania hialuronianów jako niehormonalnej opcji leczenia dolegliwości na tle atrofii urogenitalnej i/lub w optymalizacji procesu gojenia uszkodzeń tkankowych narządu płciowego kobiet.
W ostatnich latach przepisy regulujące działalność leczniczą uległy istotnym zmianom. Zmierzają one w zakresie roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie w kierunku ich upowszechnienia oraz udostępnienia pacjentom drogi do ich zaspokojenia. Wyrazem tych zmian jest między innymi powstanie Wojewódzkich Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych oraz skonkretyzowanie katalogu praw pacjenta jako praw osobistych podlegających ochronie prawnej.
Bakterie z gatunku Clostridium difficile są ważnym czynnikiem etiologicznym biegunek u dzieci. Spektrum zakażeń wywoływanych przez C. difficile (ang. Clostridium difficile infection – CDI) jest bardzo różnorodne: od postaci łagodnych do zagrażających życiu. W ostatniej dekadzie uległa zmianie epidemiologia CDI. W pracy przedstawiono nowe trendy wirulencji, patogenezy i epidemiologii zakażeń Clostridium difficile oraz aktualny stan wiedzy na temat częstości i ciężkości infekcji wywoływanych przez te bakterie, nabywanych w warunkach szpitalnych i pozaszpitalnych. Poprawna diagnostyka jest konieczna do optymalnego leczenia, zapobiegania i kontroli CDI
Zastosowanie probiotyków w profilaktyce infekcji bakteryjnych i wirusowych może być pomocne w przeciwdziałaniu zachorowaniom związanym z obecnością patogenów w organizmie. Dobór probiotyków powinien być uzależniony od rodzaju wnikającej do organizmu mikroflory chorobotwórczej, miejsca lokalizacji i mechanizmów oddziaływania na infekowany organizm. Dawki stosowanych probiotyków muszą wynikać z rodzaju schorzenia i stanu zdrowia pacjenta. Badania wskazują na wyższą skuteczność profilaktyczną mieszanych kultur bakterii w porównaniu z pojedynczymi szczepami. Skuteczność antagonistycznego oddziaływania probiotyków można mierzyć za pomocą specjalnych współczynników. Istnieją kontrowersje na temat antagonistycznej aktywności tych szczepów w zależności od źródła ich pochodzenia. Z uwagi na niepożądane działania dotychczas powszechnie stosowanych probiotyków trwają prace nad znalezieniem nowych szczepów i modyfikacją istniejących z wykorzystaniem inżynierii genetycznej.
Nadzór jest nowym elementem miar kontroli infekcji. Oznacza systematyczne zbieranie, porządkowanie, analizowanie i upowszechnianie danych o występowaniu zakażeń szpitalnych. Nadzór nad Zakażeniami Miejsca Operowanego (ZMO) jest elementem działań strategicznych w celu zmniejszania ryzyka ZMO. W celu podniesienia skuteczności program nadzoru powinien obejmować: wprowadzenie jednolitych, zrozumiałych i akceptowanych definicji ZMO, metody nadzoru, analizę i porównania epidemiologiczne, badania mikrobiologiczne ZMO, regularny zwrot informacji dotyczący sytuacji epidemiologicznej ZMO. Dobrze opracowany i rzetelnie wprowadzony program nadzoru wpływa na redukcję liczby zakażeń, przez co pozwala skrócić czas pobytu pacjenta w szpitalu, a tym samym obniżyć koszty jego leczenia.
Jednym z najważniejszych czynników wpływających na adherencję pacjenta jest akceptacja schematu leczenia. Wprowadzenie w 2006 roku schematu jednotabletkowego wpłynęło w istotny sposób na poprawę adherencji, jakości życia i skuteczności terapii antyretrowirusowej. Terapia jednotabletkowa w innych dziedzinach medycyny ma zastosowanie w leczeniu gruźlicy lub nadciśnienia tętniczego. W pracy przedstawiono korzyści i możliwości wynikające ze stosowania terapii schematem jednotabletkowym w leczeniu pacjentów zakażonych HIV.
Hospitalizacja chorych zainfekowanych Clostridium difficile jest obecnie częstym przypadkiem. Drobnoustrój ten łatwo przenosi się poprzez kontakt z zakażonym pacjentem, a także ze sprzętem, pościelą i powierzchniami. Dekontaminacja pomieszczeń i wyposażenia skażonego sporami wymaga zastosowania preparatów i metod dezynfekcji skutecznych wobec przetrwalników.
Zakażenia związane z cewnikiem naczyniowym i mieszaniną odżywczą są częstą przyczyną powikłań w grupie chorych żywionych pozajelitowo. Zapobieganie tego typu zakażeniom polega na przestrzeganiu zasad aseptyki pracy i systematycznym szkoleniu personelu medycznego.
Od czasu kiedy mieszaniny do żywienia pozajelitowego są sporządzane w aptece szpitalnej, potencjalne ryzyko mikrobiologiczne związane z ich wytworzeniem, przygotowaniem i podawaniem znacznie się zmniejszyło. Chociaż częstość infekcji spowodowanych zakażonymi mieszaninami istotnie spadła, te nieliczne przypadki zakażeń mogą być poważne i często prowadzić do zgonu. Sporządzanie mieszanin do żywienia pozajelitowego musi przebiegać w warunkach aseptycznych. Zapewnienie i kontrola jakości mikrobiologicznej tego procesu to niezbędne elementy prawidłowej procedury. W pracy omówiono metody oceny jałowości preparatów do żywienia pozajelitowego oraz monitoringu mikrobiologicznego podczas sporządzania jałowych produktów leczniczych.
Prawidłowa dekontaminacja wyrobów medycznych wielorazowego użytku wymaga opracowania skutecznej metody ich mycia i dezynfekcji. Powtórne zastosowanie sprzętu medycznego ma spełniać podstawowe warunki bezpieczeństwa epidemicznego, aby chronić pacjentów i personel przed zakażeniami. Dezynfekcja wysokiego poziomu zapewnia poziom czystości mikrobiologicznej sprzętu, który jest akceptowalny i najbardziej zbliżony do efektów sterylizacji, ale ostatecznie nie może jej zastąpić. Wśród preparatów dedykowanych do dezynfekcji wysokiego poziomu znalazły się te oparte na kwasie nadoctowym (PAA). Kwas nadoctowy charakteryzuje się doskonałymi właściwościami biobójczymi ze zdolnością usuwania biofilmu. Niska toksyczność PAA oraz bardzo dobre właściwości użytkowe sprawiły, iż zdobywa on coraz szersze uznanie w środowisku medycznym.
Leczenie nowotworów złośliwych narządu rodnego w zależności od zastosowanego schematu powoduje zamierzone i niepożądane uszkodzenia nabłonka pochwy. Powstałe zaburzenia struktury tkanek pochwy uruchamiają procesy naprawcze. Współistniejące zaburzenia odporności i nasilenie stanu zapalnego w przebiegu choroby nowotworowej negatywnie wpływają na przebieg procesu gojenia. Uszkodzenia struktury pochwy po leczeniu onkologicznym stwierdzane są u ponad 60% kobiet, a zaburzenia gojenia w konsekwencji ograniczają lub uniemożliwiają przywrócenie funkcji pochwy i powodują groźne dla zdrowia i życia następstwa. Zastosowanie leczenia miejscowego kwasem hialuronowym wspomaga odbudowę struktury pochwy, stymuluje proces gojenia ran i uszkodzeń po wcześniejszej terapii przeciwnowotworowej, a dodatkowo dzięki właściwościom biofizycznym wpływa na poprawę warunków środowiska pochwy, ograniczenie bólu i dyskomfortu i utrzymanie funkcji pochwy. Wysoka efektywność, ograniczone przeciwwskazania, dobra tolerancja i akceptacja leczenia przez pacjenta są dodatkowymi wyróżnikami i zaletami miejscowej aplikacji kwasu hialuronowego.
Głębokie oparzenie ręki jest specyficznym urazem wymagającym szczególnego postępowania. Chirurgiczne wycięcie martwicy musi być przeprowadzone delikatnie, z zaoszczędzeniem wszystkich żywych tkanek. Skomplikowana anatomia ręki jest przyczyną trudności w technicznym usuwaniu martwicy i może powodować wtórne komplikacje. Niniejsza praca prezentuje sposób leczenia oparzenia IV stopnia dłoniowej powierzchni ręki z towarzyszącym zmiażdżeniem tkanek. Wieloetapowe usuwanie martwicy było wspomagane zastosowaniem terapii podciśnieniowej (NPWT), dodatkowo z użyciem żelu enzymatycznego Fibrolan® w celu przyspieszenia procesu gojenia. Wszystkie ścięgna zginacze, jak i pęczki naczyniowo-nerwowe palców II–V uległy rozpuszczeniu w wyniku martwicy. Nie stwierdzono zakażenia rany pomimo 40-dniowej hospitalizacji. Wynik leczenia był satysfakcjonujący. Pacjent utracił jedynie paliczek dalszy palca IV i połowę palca V. Odczuwanie dotyku i temperatury było w słabym stopniu obecne i nie wymagało rekonstrukcji nerwów. Przedstawiony sposób leczenia ciężkich urazów wydaje się być obiecujący.
W pracy przedstawiono wyniki ankiety, mającej na celu poznanie opinii personelu bloku operacyjnego na temat potencjalnych czynników zwiększających niebezpieczeństwo wystąpienia zakażenia miejsca operowanego (ZMO). Anonimową ankietę przeprowadzono wśród 129 lekarzy i pielęgniarek, pracujących w blokach operacyjnych szpitali województw: świętokrzyskiego, mazowieckiego i podkarpackiego. Zdaniem większości badanych – w placówkach, w których pracują – występują zakażenia szpitalne, jednak tylko nieliczni zdawali sobie sprawę ze skali tego zjawiska. Ankietowani dobrze rozumieli rolę materiałów oraz środków ochrony personelu i pacjenta (w tym: fartuchów, obłożeń pola operacyjnego i rękawic), postrzegając je jako potencjalne czynniki ryzyka ZMO. Badanie wykazało deficyt wiedzy personelu medycznego w zakresie epidemiologii zakażeń szpitalnych oraz potwierdziło konieczność używania bawełnianych środków ochrony personelu (fartuchy) i pacjenta (obłożenia pola operacyjnego) przy zabiegach operacyjnych. W opinii badanych ilość materiałów barierowych (fartuchy, obłożenia, rękawice) spełniających normy oraz dostępność do nich w szpitalach jest zbyt mała, co powoduje konieczność korzystania z materiałów, które często ulegają uszkodzeniu, rozerwaniu, zamoczeniu i w rezultacie muszą podlegać wymianie w trakcie zabiegu. Warto także zauważyć, że kierowanie się ceną – z pominięciem innych cech i walorów produktu (wytrzymałość, dopasowanie, chłonność, łatwość mocowania itp.) – przy wyborze środków niesie ze sobą ryzyko zarówno dla pacjentów, jak i dla placówek szpitalnych.
Statyczne szynowanie kończyn stosowane w zapobieganiu przykurczom we wczesnej fazie gojenia jest powszechnie akceptowane, ale jednocześnie budzi kontrowersje. Efektywne leczenie głębokich ran oparzeniowych zapewnia szybka interwencja chirurgiczna: wycięcie martwicy do powięzi i pokrycie ran przeszczepami skóry własnej. W przypadkach oparzeń przekraczających 40% całkowitej powierzchni ciała (CPC), ilość skóry dawczej jest ograniczona. Brak możliwości szybkiego pokrycia ran siatkowanymi przeszczepami skóry pośredniej grubości wydłuża czas ich gojenia. Zakażenie rany jest jednym z częstszych powikłań pooparzeniowych. Zakażenie miejscowe grozi zakażeniem uogólnionym, konwersją głębokości rany oparzeniowej oraz brakiem wgojenia przeszczepów skóry lub keratynocytów z hodowli autologicznej. Ciężkie oparzenie kończyn dolnych u dzieci i przedłużone gojenie ran wiąże się z ryzykiem powstania wczesnych przykurczów. Oparzenia te wymagają zastosowania profilaktyki przykurczów w formie rehabilitacji czynnej i biernej, która w szczególnie ciężkich przypadkach wspomagana jest szynowaniem statycznym. Stosowanie tradycyjnego szynowania (gipsowej łuski) nie ułatwia gojenia ran zakażonych z powodu kształtu szyny i jej okrężnego mocowania. Zastosowana przez Autorów modyfikacja kształtu szyny pozwala na pozostawienie ran kończyny dolnej w otwarciu (bez przykrycia opatrunkiem lub szyną). Zapobieganie rozwojowi przykurczów stawów przy użyciu zmodyfikowanej szyny może ułatwić – w porównaniu z metodą tradycyjną – leczenie ran zakażonych.
Antyseptyk to produkt leczniczy (substancja lub ich mieszanina) wykazujący działanie bójcze wobec drobnoustrojów, stosowany miejscowo na skórę, błony śluzowe lub uszkodzone tkanki (rany), uwalniany do miejsca docelowego działania przez bezpośrednią aplikację. Z jego działaniem nie wiążą się zjawiska absorpcji i przemian metabolicznych, a eliminacja następuje na drodze fizycznej. Wybór antyseptyku oraz postaci leku (gotowego i recepturowego) jest zarówno prawem, jak i obowiązkiem lekarza oraz pielęgniarki. Wybór ten pociąga za sobą konsekwencje dla lekarza lub podmiotu odpowiedzialnego w postaci odpowiedzialności cywilnej i karnej za szkodę będącą następstwem działań niepożądanych leku. Antyseptyki są ważnym elementem procesu leczenia.
W pracy przedstawiono własne, wieloletnie obserwacje kliniczne powikłań zakażeń rotawirusowych u dzieci. Dokonano porównania wyników z doniesieniami innych autorów, korzystając z piśmiennictwa medycznego dostępnego w internetowej bazie MEDLINE. Powikłania choroby rotawirusowej występujące najczęściej u dzieci to: ostry zespół zaburzeń trawienia i wchłaniania (35%), zakażenia dróg oddechowych – zapalenie płuc (5%) lub zapalenie oskrzeli (10%), zapalenie wątroby i przemijająca hypertransaminazemia (9–18%). Mniej częste, ale równie groźne są powikłania neurologiczne (drgawki ogniskowe, toniczno-kloniczne lub zapalenie mózgu (3%)), zaburzenia hematologiczne, takie jak neutropenia śródinfekcyjna (3,9%) oraz przewlekła biegunka (2%). Najrzadszymi, ale jednocześnie najgroźniejszymi powikłaniami zakażeń rotawirusowych są wgłobienie jelitowe, zadzierzgnięcie jelita lub niedrożność porażenna jelit (0,08%). Wszystkie opisane powikłania są groźne dla małych pacjentów i w sposób istotny wydłużają czas hospitalizacji oraz zwiększają koszty leczenia.
Zgodnie z danymi ponad 350 milionów osób na świecie jest przewlekle zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu B (ang. hepatitis B virus – HBV), a 700 tysięcy umiera rocznie z powodu następstw zakażenia. Ponadto około 2 miliardy osób przebyło zakażenie, które – w warunkach głębokiej immunosupresji – może ulec reaktywacji. Choć aktualnie uważa się, że całkowita eradykacja HBV nie jest możliwa, to jednak pojawienie się nowych leków i ich odpowiednie zastosowanie, indywidualne dla każdego pacjenta, istotnie zwiększa szansę na zahamowanie postępu choroby. U chorych z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B, u których dotychczas nie podjęto leczenia, możliwy jest wybór między monoterapią interferonem (IFN/pegIFNalfa2a) a jednym z analogów nukleozydowych lub nukleotydowych (AN); wybór między tymi dwiema opcjami jest indywidualny. W ostatnich latach dużą uwagę poświęca się monitorowaniu markerów odpowiedzi na leczenie. Wykazano, że służy to nie tylko ocenie skuteczności leczenia, lecz także przewidywaniu prawdopodobieństwa jego skuteczności i tym samym określaniu optymalnego czasu trwania terapii. Obecnie monitorowanie skuteczności leczenia opiera się przede wszystkim na: ocenie aktywności aminotransferaz, obrazu histopatologicznego wątroby, obecności antygenów HBs i HBe, określeniu wiremii HBV DNA oraz ilościowego stężenia antygenu HBs z uwzględnieniem jego kinetyki. Wydaje się, że w przewlekłym zapaleniu wątroby typu B ocena wiremii HBV DNA oraz kinetyki stężenia HBsAg są najbardziej użytecznymi markerami oceny skuteczności leczenia (także wczesnej).
Ludzki cytomegalowirus (ang. Human Cytomegalovirus – HCMV) – należący do rodziny Herpesviridae, podrodziny Betaherpesvirinae – jest szeroko rozpowszechniony. HCMV cechuje się wysoką zapadalnością i śmiertelnością wśród pacjentów o obniżonej odporności, jak np. biorcy przeszczepów narządów litych i szpiku oraz zakażeni wirusem HIV. Ponadto jest częstą przyczyną zakażeń wrodzonych. Obecnie w profilaktyce i leczeniu wirusa cytomegalii stosowane są gancyklowir, foskarnet i cidofowir, w stosunku do których dochodzi do selekcji szczepów opornych. Z tego względu prowadzone są badania nad innymi lekami, np. CMX001, AIC246, leflunomidem lub imitinibem, a także badania nad zastosowaniem związków pochodzenia roślinnego (np. flawonoidy). Jak dotąd brak jest skutecznej szczepionki profilaktycznej przeciwko cytomegalowirusowi. Na różnych etapach badań znajdują się szczepionki podjednostkowe, szczepionki DNA, peptydy oraz szczepionki z wykorzystaniem wektorów.
Karbapenemy są antybiotykami ostatniej szansy w leczeniu ciężkich zakażeń. Niestety w ostatnich latach wzrasta oporność na te leki, co jest związane z produkcją karbapenemaz. Obecnie do najważniejszych z nich – w grupie pałeczek rodziny Enterobacteriaceae – należą enzymy typu KPC, MBL oraz OXA-48. Z klinicznego oraz epidemiologicznego punktu widzenia istotne jest ich szybkie rozprzestrzenianie się, a współwystępowanie dodatkowych mechanizmów oporności na inne antybiotyki powoduje pojawianie się izolatów wieloopornych, niewrażliwych na wszystkie obecnie dostępne leki przeciwdrobnoustrojowe.
Karbapenemy są antybiotykami ostatniej szansy w leczeniu ciężkich zakażeń. Niestety w ostatnich latach wzrasta oporność na te leki, co jest związane z produkcją karbapenemaz. Obecnie do najważniejszych z nich – w grupie pałeczek rodziny Enterobacteriaceae – należą enzymy typu KPC, MBL oraz OXA-48. Z klinicznego oraz epidemiologicznego punktu widzenia istotne jest ich szybkie rozprzestrzenianie się, a współwystępowanie dodatkowych mechanizmów oporności na inne antybiotyki powoduje pojawianie się izolatów wieloopornych, niewrażliwych na wszystkie obecnie dostępne leki przeciwdrobnoustrojowe.
Pneumokoki wywołują rocznie około 15 milionów zachorowań na całym świecie. Dotąd opisano 94 serotypy pneumokoków. Jednym z najwcześniej opisanych jest serotyp 1 (SP1), który wyróżnia się spośród innych niezwykłymi właściwościami mikrobiologicznymi i epidemiologicznymi. SP1 jest jedną z najczęstszych przyczyn inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) na świecie. Choć nosicielstwo serotypu 1 jest rzadko stwierdzane, to szczep ten potrafi wywoływać epidemie IChP, a także bakteriemię, ropniaki opłucnej oraz pierwotne zapalenie otrzewnej. W krajach afrykańskich serotyp ten przyczynia się do epidemii zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. W pracy przedstawiono przegląd informacji dotyczących serotypu 1 dwoinki zapalenia płuc: jego epidemiologię, cechy charakterystyczne, odrębności w porównaniu z innymi serotypami pneumokoków oraz możliwości zapobiegania IChP wywołanej przez SP1.
Szybkie wykrycie i identyfikacja drobnoustroju odpowiedzialnego za zakażenie stanowi główny cel i jednocześnie wyzwanie dla klinicznych laboratoriów mikrobiologicznych. W ostatnich latach klasyczne metody mikrobiologiczne, takie jak hodowla i identyfikacja z zastosowaniem fenotypowych testów biochemicznych, uzupełniane są o nowoczesne metody analityczne i molekularne. W niniejszej pracy zostały omówione następujące metody: identyfikacja z zastosowaniem systemów automatycznych, spektrometria masowa MALDI-TOF, metody hybrydyzacji oraz metody PCR i RT-PCR.
Zgodnie z obowiązującą w Polsce ustawą o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych, podmioty lecznicze oferujące świadczenia szpitalne są zobowiązane do wdrożenia systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych oraz zapewnienia jego odpowiedniego funkcjonowania. Tematyka dotycząca prewencji zakażenia miejsca operowanego (ZMO) jest obszarem nieustannie ewoluującym. W Polsce brakuje jednolitych rekomendacji ogólnokrajowych dotyczących tej kwestii. W literaturze naukowej jest wiele publikacji, w których autorzy wskazują kryteria istotne w zapobieganiu ZMO. Każdy podmiot leczniczy powinien posiadać własny program prewencji zakażeń okołooperacyjnych, uwzględniający rodzaj wykonywanych procedur medycznych, mapę mikrobiologiczną placówki oraz narzędzia jakimi dysponuje. W pracy podjęto próbę przeglądu wybranej literatury krajowej i zagranicznej, wskazując na elementy istotne w prewencji ZMO.
W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zakażeń szpitalnych, wywoływanych przez wielolekooporne i wysoko wirulentne szczepy Klebsiella spp., które wyróżniają się ciężkim przebiegiem i wysokim odsetkiem śmiertelności, szczególnie w Oddziałach Neonatologii i Intensywnej Terapii. Także w Polsce pojawiły się nowe epidemiczne klony, zdolne do przetrwania i propagacji w środowisku szpitalnym oraz wywoływania ognisk epidemicznych, produkujące różnego rodzaju szerokozakresowe β-laktamazy, w tym najbardziej niebezpieczne – karbapenemazy typu KPC, NDM-1, MBL. Zdolności adhezyjne i wytwarzanie biofilmu na biomateriałach są także przyczyną groźnych dla życia zakażeń związanych ze sztuczną wentylacją oraz zakażeń krwi związanych z dostępem naczyniowym. Celem pracy było zbadanie: wrażliwości na antybiotyki i antyseptyki, wytwarzania szerokozakresowych enzymów oraz produkcji biofilmu u szczepów Klebsiella izolowanych z potwierdzonych lub podejrzewanych ognisk epidemicznych na oddziałach szpitalnych we Wrocławiu, Bydgoszczy, Krakowie i Opolu. Dokonano oceny wrażliwości szczepów na antybiotyki i antyseptyki oraz oznaczenia obecności enzymów ESBL, KPC, MBL i OXA-48. U 42 szczepów, których podobieństwo profili oporności sugerowało możliwość przynależności do epidemicznego klonu, wykonano ocenę pokrewieństwa z wykorzystaniem metody ERIC-PCR. Przeprowadzono badanie zdolności tworzenia biofilmu na powierzchni cewników. Metodą PCR w plazmidowym DNA oznaczono przynależność β-laktamaz ESBL do rodzin CTX-M, TEM i SHV. Badane szczepy wykazywały wysoką oporność na większość szerokozakresowych antybiotyków: cefalosporyny III i IV generacji, aztreonam, piperacylinę, aminoglikozydy, a w niektórych ośrodkach na fluorochinolony i karbapenemy. Wszystkie szczepy Klebsiella charakteryzowały się zdolnością do tworzenia biofilmu, a niektóre produkowały tę strukturę bardzo intensywnie. Większość badanych antyseptyków, w szczególności powidon jodu, odznaczało się stosunkowo niską skutecznością wobec utworzonego biofilmu Klebsiella. Wśród wykrytych enzymów ESBL dominowały β-laktamazy CTX-M. Ocena pokrewieństwa sugeruje istnienie epidemicznych klonów (w ośrodkach we Wrocławiu i w Bydgoszczy). W Opolu i Krakowie wśród szpitalnych szczepów Klebsiella nie stwierdzono obecności dominującego klonu, który dowodziłby istnienia ogniska epidemicznego.
Mukowiscydoza to wieloukładowa choroba o podłożu genetycznym, charakteryzująca się szerokim spektrum zmian patomorfologicznych, zwłaszcza w obrębie układu oddechowego i pokarmowego. Główną przyczyną pogarszania się stanu zdrowia chorych jest postępująca niewydolność oddechowa, będąca konsekwencją rozwoju przewlekłych, nawracających zakażeń oskrzelowo-płucnych. Najważniejszym problemem wydaje się być zjawisko koinfekcji jednego pacjenta przez różne gatunki bakterii lub bakterii, grzybów i wirusów, tworzących zwykle wielogatunkowe agregaty lub biofilmy. Pozostawanie drobnoustrojów w bezpośredniej bliskości warunkuje między nimi liczne oddziaływania synergistyczne lub (rzadziej) antagonistyczne, które w istotny sposób kształtują obraz patogenezy. Zrozumienie tych zależności stanowi klucz do prawidłowej diagnostyki i terapii infekcji dróg oddechowych w przebiegu mukowiscydozy.
Naturalna mikroflora skóry spełnia wielorakie funkcje, w tym ważne role ochronne i immunomodulacyjne. Przypadkowe przerwanie jej ciągłości lub stosowanie inwazyjnych procedur medycznych może skutkować rozwojem zakażeń, wywodzących się często z mikrobiomu powłok skórnych. Są to przeważnie zakażenia o podłożu biofilmowym. Standardowa terapia tego typu infekcji obejmuje kontrolę ubytków skóry/ran przewlekłych (w tym zakażonych) pod względem intensywności kolonizacji oraz – jeśli jest to konieczne – chirurgiczne opracowanie rany, a także regularną zmianę opatrunków dostosowanych do jej charakteru. Niekiedy wymagana jest jednak poważniejsza interwencja chirurgiczna, w której wykorzystuje się zaawansowane technologicznie opatrunki aktywne. Mogą to być bezkomórkowe substytuty skóry lub substytuty zaliczane do tzw. terapii komórkowej, naśladujące naskórek, a nawet skórę właściwą, wykorzystujące osiągnięcia inżynierii tkankowej. Mimo to problem skutecznego leczenia ran przewlekle zakażonych wciąż pozostaje nierozwiązany. Dlatego uzasadnione jest ciągłe prowadzenie badań nad mechanizmami patogenezy takich zakażeń z uwzględnieniem najlepszych modeli badawczych. Zarówno bezkomórkowe substytuty skóry, jak i substytuty naśladujące naskórek/skórę nadają się do prowadzenia in vitro badań podstawowych z zakresu patofizjologii procesów leżących u podstaw zakażeń ran, tj. tworzenia biofilmu i jego eradykacji.
